Қазақстандағы мал шаруашылығындағы цифрлық технологиялар
Үкімет отырысында Премьер-министр Олжас Бектеновтың төрағалығымен мал шаруашылығын дамыту, ветеринариялық бақылауды күшейту және агроөнеркәсіптік кешенге цифрлық шешімдерді енгізу мәселелері талқыланды. Цифрлық даму министрлігі процестерді автоматтандыру, ақпараттық жүйелерді құру және фермерлік шаруашылықтарды жаңғырту бойынша жаңартылған тәсілді таныстырды.
Цифрлық даму министрі Жаслан Мадиевтің айтуынша, 2023 жылы азаматтар мен ұйымдар үшін мал шаруашылығы саласында 93 түрлі мемлекеттік қызмет қолжетімді болған, оның ішінде 51 қызмет электронды форматта ұсынылған. Жалпы алғанда, бір жылда 5,9 миллион қызмет көрсетіліп, соның 86%-ы (5,1 миллион) онлайн көрсетілген. Ең сұранысқа ие қызметтер – ветеринариялық құжаттарды рәсімдеу, асыл тұқымды мал шаруашылығына қатысты қызметтер, объектілерге нөмір беру және ауыл шаруашылығы жануарлары туралы деректерді жаңарту. Көптеген өтініштер өнімді тасымалдау және ветеринариялық талаптарды сақтау мәселелеріне байланысты болды.
Бұл қызметтерге қолжетімділікті жеңілдету және тиімділікті арттыру мақсатында салада 31 бизнес-процестің реинжинирингі жүргізілді. Ең маңызды нәтижелердің бірі – жануарларды сәйкестендіру рәсімінің цифрландырылуы болды. Бұрын бұл үдеріс қолмен дерек енгізу, ақпараттың қайталануы, биркалардың жеткізілуінің кешігуі және жеке ветеринарлардың жүйеге қол жеткізу мүмкіндігінің шектеулі болуымен ерекшеленетін. Енді бұл процесс мобильді әрі автоматтандырылған: электронды ветеринариялық паспорттар, мобильді қосымша және деректерді оқу технологиясы енгізілді. Процестегі кезеңдер саны 80%-ға қысқарып, қатысушылар саны екі есеге азайды. Бұл мамандардың жұмысын айтарлықтай жеңілдетіп, ашықтықты арттырды.
Мал шаруашылығындағы цифрлық шешімдерді дамыту жаһандық үрдіске айналуда. Precedence Research мәліметтері бойынша, 2024 жылы әлемдік ветеринариялық қызметтер нарығы 131 млрд АҚШ долларына бағаланып отыр, ал 2034 жылға қарай бұл көрсеткіш 233 млрд долларға дейін өсуі мүмкін. Бұл өсім зооноздарға, антимикробтық төзімділікке және экспорттық қауіпсіздікке бақылауды күшейту қажеттілігімен байланысты. Қазақстан осы үрдістермен қатар дамуды көздеп, фермерлерге арналған телемедицина, шалғай аймақтардағы мобильді ветклиникалар, вакцинация мен жануарлардың жай-күйін басқару платформаларын енгізуде.
Басқа елдердің тәжірибесі мұндай жүйелердің тиімділігін көрсетеді. Мысалы, Еуропалық Одақта TRACES атты цифрлық жүйе жұмыс істейді – ол препараттардың қозғалысын, вакцинацияларды және ауру ошақтарын қадағалауды қамтамасыз етеді. Қазақстан бұл тәсілдерді өз ауыл шаруашылығы саласына бейімдеп, ветеринариялық салада ашықтық пен жедел әрекет етуді қамтамасыз етуді көздейді.
Цифрлық трансформация жануарларды ұстау жағдайларына да әсер етуде. Отырыста animal welfare стандарттарын енгізу және смарт-фермаларды дамыту бағыттары таныстырылды. EuroTier 2024 деректеріне сәйкес, қолайлы ортада жұмыс істейтін фермалар жақсы көрсеткіштерге ие: жоғары өнім, жылдам салмақ қосу, өлім-жітім деңгейінің төмендігі және өнім сапасының жақсаруы. Қазақстандық шаруашылықтарда климат-бақылау, автоматты желдету, күйзелісті азайту жүйелері, музыкалық сүйемелдеу және жануарлардың мінез-құлқын ескеретін заманауи құрылымдар енгізіле бастады.
Алдағы уақытта мал шаруашылығы мен ветеринария бойынша деректерді біріктіретін бірыңғай ақпараттық жүйе құру жоспарлануда – ферма деңгейінен бастап министрлікке дейін. Бұл жүйе жануарлар туралы денсаулық, азықтандыру, вакцинация және қозғалыс мәліметтерін қамтитын цифрлық профильдерді қалыптастыруға мүмкіндік береді. Мұндай жүйе нақты есептілікке, жан-жақты талдауға жол ашып, агроөнеркәсіптік кешеннің тұрақты дамуына және елдің азық-түлік қауіпсіздігін нығайтуға ықпал етеді.