Антифрод орталығының нәтижелері: алты ай ішінде 967 млн теңгеге жалған аударымдардың жолы кесілді
Қазақстанда алты айдың ішінде 967 млн теңге сомасына алаяқтарға аударымдардың алдын алуға көмектескен антифрод орталығы іске қосылды. Орталықты ҚР Ұлттық Банкі 2024 жылдың шілдесінде іске қосты және осы уақытқа дейін 11,7 мың алаяқтық оқиғаны тіркеді.
Антифрод орталығы қалай жұмыс істейді?
Антифрод орталығы – бұл банктерге, төлем ұйымдарына және қаржы нарығының басқа қатысушыларына күдікті операциялар туралы мәліметтермен нақты уақыт режимінде алмасуға мүмкіндік беретін цифрлық платформа. Бұл транзакциялар банк жіберуші мен банк алушы тарапынан белгіленіп, бақыланады.
Блокталған қаражаттардың басым бөлігі — 78,7% (760,9 млн теңге) — жіберуші тарапынан тоқтатылған. Ал алушы банктер алаяқтарға бағытталған 206,1 млн теңгенің жолын кесуге көмектесті.
Алаяқтықтың негізгі схемалары
Антифрод орталығы анықтаған ең көп таралған алаяқтық түрлері:
• Телефон арқылы алдау — 25,5%;
• Жалған инвестициялар — 18,9%;
• Әлеуметтік желілер мен мессенджерлер арқылы алдау — 17,6%.
Сонымен қатар, жалған сату, үшінші тұлғаларды (дропперлерді) пайдалану және жалған сайттар арқылы жасалатын алаяқтықтар анықталды.
Жаңа алдау әдісі
Антифрод орталығы енгізілгеннен кейін алаяқтар жаңа схеманы қолдана бастады: олар орталықтың қызметкерлері ретінде өздерін таныстырып, жеке деректерді немесе фишингтік сілтеме арқылы өтуді сұрайды. Осыған байланысты ҚР Ұлттық Банкі антифрод орталығының қызметкерлері жеке тұлғаларға ешқашан қоңырау шалмайтынын және жеке деректерді сұрамайтынын ескертеді.
Интернет-алаяқтық статистикасы
Бас прокуратураның мәліметінше, 2024 жылы интернет-алаяқтық фактілері бойынша 22,9 мың қылмыстық іс тіркелген. Алайда, олардың 81,8%-ы «құқық бұзушылық жасаған тұлғаны анықтай алмау» себебімен тоқтатылған. Зардап шеккендердің ішінде ең көп кездесетін жағдайлар:
• Жеке деректерді ұрлау — 26%;
• Онлайн қызметтерді сатып алу кезінде алдау — 24%;
• Тауарларға тапсырыс беру кезінде алдау — 22%.
Алғашқы айлардағы нәтижелер
Өткен жылы интернет-алаяқтықтан келген зиян 11,4 млрд теңгені құраған, оның тек 36,6%-ы ғана қайтарылған. Дегенмен, антифрод орталығының іске қосылуы қаржылық қылмыстармен күресте айтарлықтай прогресті көрсетуде. Жаңа жүйе алаяқтық әрекеттерді ерте кезеңдерде анықтап, азаматтардың жинақтарын қорғауға көмектеседі.